شورای عالی انقلاب فرهنگی، شورای عالی فرهنگ نیست!

از جمله مهم‌ترین اقدامات تحولی اخیر دولت، که در راستای روزآمدسازی و کارآمدسازی ساختارهای کلان در کشور انجام شده، بازنگری در وظایف، مأموریت‌ها، ساختار و ترکیب اعضای شورای'>شورای عالی'>عالی انقلاب فرهنگی است. براساس اطلاعات موجود، سند تحول شورای عالی در هشت فصل تنظیم گردیده و از جمله مهم‌ترین اهداف شورا، تقویت فرهنگ عمومی، حمایت از فرهنگ نخبگانی، استقرار ارزش‌های اسلامی در جامعه و توجه به تعلیم و تربیت عنوان شده است.
توجه بنیادی به مسائل جامعه، مردم و فرهنگ، رکن اصلی تغییرات انجام شده است، در عین حال توجه به حوزه علم و فناوری، آموزش و پرورش و اجرایی‌سازی و ‌روزآمدسازی نقشه جامع علمی کشور نیز مورد تأکید قرار گرفته است. تقلیل یازده شورای تخصصی سابق به چهار ستاد با عناوین «مهندسی فرهنگی و اجتماعی»، «هماهنگی و راهبری در حوزه تعلیم و تربیت»، «علم و فناوری» و «فرهنگ و زنان و خانواده» و کاهش اعضای دائمی شورای عالی از 43 نفر (حقیقی و حقوقی) به 28 نفر، از جمله تغییرات انجام شده در جهت چابک‌سازی شورای عالی عنوان شده است.
ساختارهای سازمانی، به طور طبیعی، براساس ضرورت‌ها، ظرفیت‌ها و نیازهای مشخص مقطعی و محیطی شکل می‌گیرند و با سپری شدن زمان و تغییر در شرایط محیطی، نیاز به بازآفرینی و اصلاح و جرح و تعدیل و گاه حتی انحلال دارند.
تحول رویکردهای دولت سیزدهم را در امور اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، در اقدامات مؤثری نظیر: توسعه واکسیناسیون عمومی و مهار کرونا، گره نزدن اقتصاد کشور و معیشت مردم به مذاکرات برجامی، توسعه‌ی همکاری‌های منطقه‌ای و تقویت روابط اقتصادی در سطح بین‌الملل و افزایش چشمگیر صادرات، کاهش کسری بودجه، کاهش استقراض از بانک مرکزی و کنترل تورم، احیای شوراهای کلان و سیاست‌گذار کشور و ... می‌توان سراغ گرفت.
همزمانی اقدامات تحولی دولت با گام دوم انقلاب اسلامی، که در نخستین بارقه‌های آن و به توصیه‌ی رهبری معظم انقلاب اسلامی، مزیّن به سیاست «بازسازی انقلابی ساختارهای فرهنگی» شد، امید مضاعفی به تحقق آرمان‌های اصیل انقلاب اسلامی بخشیده و ایده‌های امیدآفرینی چون «احیای جهاد سازندگی» نیز عزم و اراده دولت را در بازگشت به اهداف نخستین انقلاب متجلی نموده است.
واقعیت این است که تحول شورای عالی انقلاب فرهنگی را از همین منظر و در همین فضای فکری «بازگشت به اصالت انقلابی» باید مورد ارزیابی قرار داد و بر همین اساس باید اذعان داشت که ارزشمندی این تحول، آنگاه بیشتر است که در راستای ماهیت اصلی نهضت «انقلاب فرهنگی» باشد.
نهضت انقلاب فرهنگی، که در بهار 1359 تجلی یافت، عزمی بود انقلابی، که از سوی دانشجویان و دانشگاهیان مسلمان آغاز گردید تا حرکت علمی «دانشگاه» را به عنوان عنصر شاخص نهاد علم کشور، در خدمت جامعه‌ی ایرانی و اسلامی قرار دهند. این نهضت که به دنبال پیام نوروزی سال 1359 امام راحل (ره) اوج گرفت، توصیه‌های ایشان مبنی بر «رهایی دانشگاه از تفکرات غربی و شرقی و تمرکز محوری بر مسائل مردم و نیازهای جامعه‌ی اسلامی ایران » را سرلوحه حرکت خود قرار داد.
ستاد انقلاب فرهنگی که بعدها به شورای عالی انقلاب فرهنگی مبدّل شد، برای پیشبرد اهداف و برنامه‌های خود، نهادی را ایجاد نمود با عنوان «جهاددانشگاهی»، که ریشه در باورهای اصیل انقلابی داشت و از الگویی شبیه دیگر نهادهای تازه تأسیس انقلاب اسلامی (نظیر جهاد سازندگی، سپاد پاسداران و ...) برخوردار بود.
جهاددانشگاهی، در سال‌های اولیه‌ی تأسیس خود، اثرگذاری عظیمی در تحول نظام دانشگاهی ایران داشت، به نحوی که با عنایت به همان عملکرد انقلابی، از سوی رهبری معظم انقلاب اسلامی به عنوان «مولود مبارک انقلاب »، «یکی از ستون‌های انقلاب اسلامی » و «جزو معدود رویش‌های اصلی خود انقلاب » خوانده شد، اما به‌تدریج (و کمابیش در مشابهت با بسیاری دیگر از نهادهای برآمده انقلاب اسلامی) از میزان اثرگذاری و هدایتگری آن، خصوصاً در تعامل با «نهاد علم کشور» کاسته شد و گاه با غلبه بعضی گرایش‌های بوروکراتیک و تکنوکراتیک، به نهادی عمدتاً «پژوهشی و فناورانه» بدل شد.
اکنون که زمان بازنگری در عملکردها و بازگشت به آرمانهای اصیل انقلاب اسلامی فرا رسیده است، از یاد نبریم که:
اولاً موضع و موضوع اصلی در نهضت «انقلاب فرهنگی»، اصلاح دانشگاه‌ها و جهت‌دهی به «نهاد علم» در کشور در راستای نیازهای بومی و ملی بوده است که نباید در تحولات شورای عالی انقلاب فرهنگی، مورد غفلت قرار گیرد؛ به عبارت دیگر: شورای عالی انقلاب فرهنگی را نباید به «شورای عالی فرهنگ» مبدّل نمود.
ثانیاً جهاددانشگاهی به عنوان بازوی اجرایی انقلاب فرهنگی، همواره در خدمت تحقق اهداف این شورا بوده است و هرگونه طرح تحولی شورا، بدون بازآفرینی انقلابی جهاددانشگاهی، از طریق احیای رسالت‌ها و مأموریت‌های اصلی این نهاد انقلاب اسلامی، میسر نخواهد بود.